Η 17η Νοεμβρίου με το υπ’ αριθ. Π.Δ. 213/2007 καθιερώθηκε ως δημόσια εορτή τοπικής σημασίας για το Νομό Σάμου, προς τιμή των θυμάτων του βομβαρδισμού της 17ης Νοεμβρίου 1943 από τους Γερμανούς.
Ο αεροπορικός βομβαρδισμός της 17ης Νοεμβρίου 1943 διήρκεσε τρεις ώρες και προκάλεσε το θάνατο αθώων θυμάτων και μεγάλες καταστροφές σε Βαθύ και Τηγάνι (Πυθαγόρειο). Ήταν η βίαιη Γερμανική αντίδραση εναντίον των πρώην συμμάχων τους, όσο και εναντίον της Σάμου και των συμμάχων που είχαν έλθει στο νησί, καθώς μετά τη συνθηκολόγηση των Ιταλών και την απελευθέρωση του νησιού γνωστή ως «προσωρινή απελευθέρωση της Σάμου», η Σάμος υπήρξε το πρώτο Ελληνικό έδαφος που απελευθερώθηκε στο Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Το διάστημα αυτό η Σάμος διοικήθηκε από Προσωρινή Διοικητική Επιτροπή με επικεφαλής τον Μητροπολίτη Ειρηναίο.
Τότε ήρθε στο νησί ο Υπουργός της εξόριστης Ελληνικής κυβέρνησης στο Κάιρο Εμμ. Σοφούλης και λίγο αργότερα οι μαχητές του Ιερού Λόχου με αεραποβατική επιχείρηση διακοσίων ανδρών για την ενίσχυση της αμυντικής δύναμης του νησιού εναντίον των Γερμανών, που την αποτελούσαν η Ιταλική μεραρχία CUNEO, 1.200 Έλληνες αντάρτες και βρετανική δύναμη 700 ανδρών. Η υποδειγματική αυτή συνεργασία, αποτελεί χάρη στον ενωτικό της χαρακτήρα, φωτεινό παράδειγμα για τις επερχόμενες γενιές.
Ογδόντα (80) χρόνια κλείνουν φέτος από την θλιβερή εκείνη μέρα στις 17 Νοέμβρη του 1943, που το νησί δέχτηκε την επίθεση των Γερμανικών Στούκας Ju-88, με αποτέλεσμα την απώλεια πλήθους ανθρώπινων ζωών και την καταστροφή σπιτιών και δημόσιων κτιρίων. Σύμφωνα με τις ιστορικές μαρτυρίες η Σάμος ήταν η τελευταία στη σειρά του στρατηγικού σχεδιασμού κατάληψης των νησιών του Αιγαίου από τους Γερμανούς, μετά την ανακωχή των Ιταλών με τους δυτικούς Συμμάχους. Δύο σχέδια είχαν καταστρωθεί από τη Γερμανική Μεραρχία 999 για την κατάληψη της Σάμου, η οποία από τις 7 Σεπτεμβρίου 1943 βίωνε στιγμές ελευθερίας.
Την 17/11/1943 εκδόθηκε η διαταγή αεροπορικής επίθεσης κατά της Σάμου στις περιοχές Βαθύ και Τηγάνι, για την προστασία των θέσεων των Γερμανικών δυνάμεων στα Δωδεκάνησα και την κατάληψη του τελευταίου ελεύθερου στρατηγικού σημείου στην περιοχή. Ο βομβαρδισμός κράτησε 3 ώρες από τη 1 το μεσημέρι μέχρι τις 4 το απόγευμα.
«Ζεματιστό το σίδερο δάγκωνε τα θεμέλια της πολιτείας, ανάσκαβε τα σπλάχνα της. Κοχλακιστός παφλασμός φωτιάς απ’ άκρη σ΄ άκρη.» (Κώστας Καλατζής , Ασημόπετρα)
Νεκροί, τραυματίες, ερείπια, σκόνη και φωτιά…
Τρόμος, πανικός, μια πόλη κόλαση….
Ολόκληρες γειτονιές ισοπεδώνονται…
Η αρχή του τέλους του Ηγεμονικού Μεγάρου…
Το τέλος της αίθουσας Συνελεύσεων της Βουλής…
Ο Πάνος Ευελπίδης σκοτώνεται ενώ προσπαθεί να αντιμετωπίσει τα αεροπλάνα με ένα αυτόματο…
Κόσμος ψάχνει τους δικούς του…
Ο Βακιρτζής βλέπει τα χειρόγραφα της ιστορίας του στις στέγες των γειτονικών σπιτιών…
Η Καθολική γεμίζει τραυματίες…
«Τα χρόνια πέρασαν, οι νεκροί ξεχάστηκαν και δεν υπάρχει τίποτα στην πόλη που να θυμίζει πως κάποτε σ’ αυτό τον τόπο σκοτώθηκαν άνθρωποι από τα πυρά των ιπτάμενων δολοφόνων» (Νίκος Νόου)
Σημείωση: Από το blog του πρώην δημοτικού συνδυασμού Υποτείνουσα
Ιστορικά στοιχεία για τον Πάνο Ευελπίδη
Ο Πάνος Ευελπίδης γεννήθηκε εν Λιμένι Βαθέος το 1916 και αποφοίτησε από το Πυθαγόρειο Γυμνάσιο το 1934. Ήταν μέλος του αθλητικού συλλόγου «Λυκούργος» και αναδείχθηκε πρώτος στους δρόμους των 100 και 200 μέτρων στους Αιγαιοπελαγίτικους αγώνες του 1936 στη Χίο. Γράφτηκε στην Πάντειο Σχολή και ενώ ήταν στο 4ο έτος των σπουδών του κηρύχθηκε ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος. Πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση και κατά τον άγριο βομβαρδισμό του Βαθιού από τους Γερμανούς στις 17 Νοεμβρίου 1943 σκοτώθηκε από αεροπορική βόμβα με το αυτόματο στα χέρια.
