Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.) ανησυχεί ιδιαίτερα για τις αναφορές αιτούντων άσυλο για σεξουαλική παρενόχληση και βία στα κέντρα υποδοχής στα νησιά όπου οι συνθήκες είναι ελλιπείς, παρά τα ευπρόσδεκτα μέτρα της κυβέρνησης για την αντιμετώπιση του υπερπληθυσμού και των άσχημων συνθηκών διαβίωσης.
Το 2017, η Υ.Α. έλαβε αναφορές από 622 επιζήσαντες και επιζήσασες σεξουαλικής και έμφυλης βίας (SGBV) στα νησιά του Αιγαίου, από τους οποίους τουλάχιστον το 28% βίωσαν τέτοια περιστατικά μετά την άφιξή τους στην Ελλάδα. Οι γυναίκες ανέφεραν περιστατικά ανάρμοστης συμπεριφοράς, σεξουαλικής παρενόχλησης και απόπειρες σεξουαλικών επιθέσεων ως τις συνηθέστερες μορφές σεξουαλικής και έμφυλης βίας.
Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα ανησυχητική στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) στη Μόρια (Λέσβος) και στο Βαθύ (Σάμος), όπου χιλιάδες πρόσφυγες συνεχίζουν να διαμένουν σε ακατάλληλα καταλύματα με ανεπαρκή ασφάλεια. Περίπου 5.500 άνθρωποι βρίσκονται στα κέντρα αυτά, αριθμός διπλάσιος της αρχικής χωρητικότητάς τους. Στη Μόρια, οι αναφορές περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης είναι πάρα πολλές.
Στα δύο αυτά κέντρα, οι τουαλέτες και τα ντους είναι χώροι προς αποφυγή, όταν πέσει η νύχτα, για τις γυναίκες και τα παιδιά, εκτός αν συνοδεύονται. Ακόμα και το ντους κατά τη διάρκεια της ημέρας μπορεί να ενέχει κινδύνους. Στη Μόρια, μια γυναίκα είπε στις ομάδες μας ότι δεν έχει κάνει ντους εδώ και δύο μήνες επειδή φοβάται.
Ο εντοπισμός και η παροχή βοήθειας σε επιζήσαντες και επιζήσασες παρεμποδίζονται από μια απροθυμία τους να αναφέρουν τις επιθέσεις επειδή νιώθουν φόβο, ντροπή ή αβοήθητοι. Επίσης ανησυχούν μην υποστούν διακρίσεις και αντίποινα ή μη στιγματιστούν ενώ δε νιώθουν αρκετή εμπιστοσύνη για να ανοιχτούν, ακόμα και στο προσωπικό της Υ.Α. και σε επαγγελματίες κρατικών φορέων στους τομείς της περίθαλψης και της ψυχικής υγείας. Ο πραγματικός αριθμός των περιστατικών, ως εκ τούτου, είναι πιθανότατα πολύ μεγαλύτερος από τα καταγεγραμμένα περιστατικά.
Χάρη στην πρόσφατη επιτάχυνση των μεταφορών αιτούντων άσυλο στην ενδοχώρα από τις αρχές, ο υπερπληθυσμός έχει λίγο μειωθεί τις τελευταίες εβδομάδες. Ωστόσο, οι συνθήκες υπερσυνωστισμού εμποδίζουν εκτεταμένες δράσεις προσέγγισης, παροχής βοήθειας και πρόληψης. Για παράδειγμα, στη Μόρια, 30 γιατροί, ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί κρατικών φορέων μοιράζονται τρία δωμάτια, στα οποία εξετάζουν και κάνουν διάγνωση χωρίς καμία ιδιωτικότητα. Αυτό επηρεάζει τις συνθήκες εργασίας για το προσωπικό αυτό, καθώς και την ικανότητά τους να εντοπίσουν και να βοηθήσουν τους επιζήσαντες και επιζήσασες σεξουαλικής και έμφυλης βίας.
Η έλλειψη ασφάλειας είναι ένα επιπλέον πρόβλημα. Αν και γίνονται περιπολίες της αστυνομίας, εξακολουθούν να μην επαρκούν, ιδίως τη νύχτα, και δεν καλύπτουν τις περιοχές δίπλα στα ΚΥΤ όπου μένουν άνθρωποι μέσα σε σκηνές χωρίς την παρουσία προσωπικού ασφαλείας.
Οι συνθήκες αυτές προκαλούν όλο και περισσότερη απογοήτευση και αγανάκτηση μεταξύ του πληθυσμού, γεγονός που δημιουργεί ένα δύσκολο και τεταμένο περιβάλλον, αυξάνοντας περαιτέρω τον κίνδυνο περιστατικών σεξουαλικής και έμφυλης βίας.
Η Υ.Α. καλωσορίζει τα μέτρα που έχει λάβει η κυβέρνηση για τη μείωση του κινδύνου τέτοιων περιστατικών. Ωστόσο, πιστεύουμε ότι πρέπει να ληφθούν και άλλα ουσιώδη μέτρα για την προστασία όσων διαμένουν σε κέντρα υποδοχής, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, των γυναικών και των ανδρών. Στα μέτρα αυτά περιλαμβάνονται:
Η κατάλληλη χορήγηση καταλυμάτων – θα πρέπει να διασφαλίζεται ο διαχωρισμός με βάση το φύλο ώστε να μην αναγκάζονται οι γυναίκες να στεγάζονται μαζί με άγνωστους άνδρες,
Η διασφάλιση του διαχωρισμού με βάση το φύλο στους χώρους υγιεινής, καθώς και ασφάλειας και φωτισμού,
Η βελτίωση των συνθηκών και των υπηρεσιών, μεταξύ άλλων της ιατρικής και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, καθώς και της πολιτισμικής διαμεσολάβησης,
Η αύξηση της παρουσίας της αστυνομίας και των περιπολιών, αυξάνοντας επίσης τον αριθμό των γυναικών αστυνομικών,
Η ενίσχυση του φωτισμού στους δημόσιους χώρους,
Η ενίσχυση των προσπαθειών για τη μείωση του υπερπληθυσμού, κυρίως μέσω συνεχών και αυξημένων μεταφορών στην ενδοχώρα,
Ο διορισμός επιπλέον προσωπικού που θα ειδικεύεται στην πρόληψη και την αντιμετώπιση περιστατικών σεξουαλικής και έμφυλης βίας,
Η ενίσχυση των δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης.
Ο κίνδυνος και η έκθεση στη σεξουαλική και έμφυλη βία επιδεινώνουν τις εμπειρίες που έχουν βιώσει οι άνθρωποι που διακινδύνευσαν τα πάντα εγκαταλείποντας τη χώρα τους λόγω πολέμου και παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και διασχίζοντας μερικές φορές επικίνδυνα εδάφη για να φτάσουν σε ασφάλεια.
Η Υ.Α. θα συνεχίσει να συνεργάζεται με την κυβέρνηση και παραμένει έτοιμη να την υποστηρίξει για να ενισχυθεί η επιχειρησιακή της ανταπόκριση και η ικανότητά της για την πρόληψη της σεξουαλικής και έμφυλης βίας και για τον εντοπισμό και την παραπομπή όσων επέζησαν τέτοιων περιστατικών σε κατάλληλες υπηρεσίες και δομές στέγασης.
