Οι μετανάστες τρίτων χωρών που «φιλοξενούνται» σε σιδηρόφρακτες δομές έρχονται από τις παλιές αποικίες. Οι ευρωπαϊκές χώρες προσπαθούσαν για χρόνια να αναπτύξουν έναν ιστορικό λόγο που ερμήνευε ως «ωφέλιμο», τον αποικιακό ηγεμονικό ρόλο τους, που τυπικά παύτηκε μόλις τη δεκαετία 1960. Το 2024 αναμένεται σχέδιο ψηφίσματος προς την επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τα ιστορικά μαζικά εγκλήματα της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας, με αποζημίωση και επανόρθωση των επιπτώσεων.
Ο εγκλωβισμός ανθρώπων δεν αποτελεί καινούργια πρακτική. Δεν έχει περάσει αιώνας απ’ όταν, με αφορμή τις εμπορικές Αποικιακές Εκθέσεις –το προνομιακό πεδίο κερδοφορίας κράτους και εταιρειών–, ανθρωπέμποροι έφερναν αυτόχθονες, Αφρικανούς κυρίως, τους οποίους έκλειναν για μήνες σε χωριά-ρεπλίκες, όπου ζούσαν και γεννούσαν τα παιδιά τους. Και σήμερα κατασκευαστικές εταιρείες επωφελούνται από τις δομές, με τη διαφορά ότι τότε πλήρωναν εισιτήριο όσοι ήθελαν να δουν την θριαμβευτική νίκη του λευκού ανθρώπου επάνω στους «πρωτόγονους». Με το τέλος τους εξίσου οδυνηρό: εγκαταλελειμμένοι με τη λήξη των Εκθέσεων στους δρόμους των πόλεων γίνονταν αντικείμενο «εξωτικών» εμπειριών, πεθαίνοντας από αφροδίσια νοσήματα.
Ο Κανάκ καταγωγής ποδοσφαιριστής, Κριστιάν Καρεμπέ, ακόμα θυμάται: ένας λόγος που παρέμενε σιωπηλός στην ανάκρουση του γαλλικού εθνικού ύμνου στις παγκόσμιες αναμετρήσεις. Ο προπάππος του είχε εγκλειστεί από τους Γάλλους, μαζί με άλλους Κανάκ, σε σιδηρόφρακτο τμήμα των ζωολογικών κήπων της Γαλλίας και της Γερμανίας το 1934, υποχρεωμένοι να τρώνε ωμό κρέας και να ουρλιάζουν σαν «άγριοι», για να «αποδεικνύουν» στον θεατή τον «κανιβαλισμό» για τον οποίο αγόραζε εισιτήριο. Να ξέχασαν άραγε, στη νότια Αφρική, τους σκλάβους, που με στηριγμένο στο έδαφος πάσαλο, περασμένο από τον πρωκτό έως τη σπονδυλική στήλη τους, αργοπέθαιναν για μέρες; Ή το εκεί καθεστώς «απαρτχάιντ»; Οφείλουμε μνεία στον Έλληνα της διασποράς Δημήτρη Τσαφέντα, που το 1966 δολοφόνησε τον πρωθυπουργό-αρχιτέκτονα του «απαρτχάιντ» στη Νότια Αφρική –γεγονός που θάμπωσε ο κατοπινός προβολέας στον Νέλσον Μαντέλα.
Ο σύγχρονη διπλή περίφραξη ασφαλείας τύπου ΝΑΤΟ, μετρίασε τον «εθνικό πανικό» που έσπερναν οι «προστάτες» του έθνους, έχοντας έτσι αποκοιμίσει και την κριτική σκέψη του Έλληνα: γιατί έρχονται, προσβλέποντας σε καλύτερο καθεστώς εργασίας και διαβίωσης, άνθρωποι από τις πλουσιότερες σε φυσικούς και ορυκτούς πόρους, ηπείρους; την Αφρική με τα ψάρια (πέρκα), το κακάο, το αβοκάντο, πετρέλαιο, βωξίτη, διαμάντια, χρυσό. Αλλά κι απ’ το Αφγανιστάν, μια από τις ενεργειακά πλουσιότερες χώρες του πλανήτη με κοιτάσματα αξίας τρισεκατομμυρίων δολαρίων (χαλκό, πετρέλαιο, χρυσό, λίθιο, κοβάλτιο).
Άνθρωποι δίχως απολογητική υποχρέωση, αφού η ζωή τους πέρασε πια σε δικαιωματικό στάδιο, διασχίζουν ανερώτητα τις θάλασσες προς μια Ευρώπη που ακόμα λυμαίνεται τον τόπο τους –με τον θεατή να θεωρεί τον θάνατό τους μοίρα. Όμως, εταιρεία ζαχαροκάλαμου στην Κένυα προκαλεί επιπτώσεις στο περιβάλλον τους –παρά τις εκκλήσεις να τους ανοίξει πηγάδια, καθώς οι ποταμοί τροφοδοτούν τις μαζικές καλλιέργειες της, το εναπομείναν νερό είναι γεμάτο χημικά για να τις ενδυναμώνουν κι ακόμα και τα ζώα που το πίνουν ψοφάνε. Ή, φεύγουν από το Σουδάν, με τις σπουδαίες αγροτοκτηνοτροφικές δυνατότητες του Νείλου, τη μεγάλη παραγωγή χρυσού και τα σημαντικά κοιτάσματα ουρανίου, για να γλιτώσουν από τους πολυετείς εμφυλίους που υποθάλπουν οι εκεί ανταγωνισμοί χωρών από τις ΗΠΑ μέχρι την Κίνα. Πόσο άμοιρη ευθυνών είναι η Ελλάδα-χώρα υποδοχής αφού αποτελεί στρατηγικό εταίρο τους;
Δρ Καλλιόπη Παυλή
Πάντειο Παν/μιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
