Η Μικρασιατική καταστροφή έφερε στη Σάμο χιλιάδες πρόσφυγες αλλά και μεγάλες ξένες καπνεμπορικές εταιρίες από τη Σμύρνη. Το προσφυγικό στοιχείο, δυναμικό και έμπειρο, μπαίνει στην καπνοκαλλιέργεια αλλά και στην εμπορική επεξεργασία του καπνού. Το νησί καθιερώνεται σαν κέντρο επεξεργασίας καπνού και χτίζονται μεγάλες καπναποθήκες.
Μια τέτοια μεγάλη καπναποθήκη κατασκευάζει το 1923 ο παγκοσμίου φήμης καπνεμπορικός οίκος Herman Spierer.
«Μέγεθος, στερεότητα, ευρυθμία, πλούτος υλικών, ευκολίας, είναι περιφανές κτίριον, δι’ ολόκληρον την Ανατολήν. Απέραντοι αίθουσες όπου μπορούν να εργασθούν άνω των 500 κορασίων», σημειώνει η εφημερίδα Αιγαίον της εποχής. Αρχιτέκτονας της αποθήκης ήταν ο Γάλλος Ντιπρέ.
Η καπναποθήκη λειτούργησε για 20-25 χρόνια. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας των συνταγματαρχών χρησιμοποιήθηκε για ένα χρονικό διάστημα ως Νομαρχιακό Κατάστημα. Στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε. Την άνοιξη του 1995 μια μεγάλη φωτιά κατέστρεψε ολοκληρωτικά τη μεγαλοπρεπή αυτή αποθήκη.
Το χρονικό της πυρκαγιάς
Τελευταία Παρασκευή της Αποκριάς του 1995. Η πρωϊνή νοτιά ακούγεται έξω από το κλειστό παραθυρόφυλλο. Όπως κάθε μέρα την πρώτη καλημέρα του ήλιου τη δέχονται σταδιακά οι στέγες των σπιτιών όσων μένουν στα ψηλώματα της πόλης, οι ταράτσες, τα κτίρια του λιμανιού, το λιμάνι το ίδιο.
Αυτό το πρωϊνό όμως της 3ης Μαρτίου 1995 η καλημέρα δεν προλαβαίνει να ξαπλωθεί.
07:03
Από μια στέγη, την πιο μεγάλη ίσως του κέντρου της πόλης, ένα κύμα φωτιάς στέλνει στον ουρανό ένα πυκνό μαύρο σύννεφο που κρύβει τη μισή πόλη και τον ορίζοντα. Η καπναποθήκη του Έρμαν καίγεται. Πότε; Που έπιασε φωτιά; Γιατί δεν πήραμε είδηση; Τώρα πως θα πλησιάσει το πυροσβεστικό όχημα; Από ποιο δρόμο; Και από πού να ρίξει νερό; Και τι θα κάνει το νερό μέσα σ’ αυτή την κόλαση;
07:10
Ο καπνός αλλάζει χρώμα. Οι φλόγες, πύρινες γλώσσες, βγαίνουν από τα παράθυρα, υψώνονται δείχνοντας τη δύναμή τους. Ελάχιστος θόρυβος φτάνει μέχρι εμάς στις Χαρουπιές.
07:20
Ότι ήταν να καεί, κάηκε. Το κτίριο εσωτερικά είχε πολύ ξύλο. Ο καπνός διαλύεται, οι φλόγες υποχωρούν και τα κεραμίδια, αναμμένες πλάκες, αρχίζουν να πέφτουν λίγα – λίγα. Τα μεσαία δοκάρια χάνονται.
07:35
Ο μισός σκελετός της στέγης έχει χαθεί. Οι τελευταίες φλόγες σαν κόκκινα κουρέλια τυλίγονται γύρω από τα ξύλα.
07:45 – 08:00
Άσπρος καπνός βγαίνει από τους μαυρισμένους τοίχους που χάσκουν. Ξεκινάμε για τις δουλειές μας σε σφιγμένη καρδιά. Τι θα μπορούν να λένε πια οι τέσσερις τοίχοι γι’ αυτά που έκρυβαν μέσα τους;
Περιοδικό «Απόπλους»
Κείμενα: Γιώργος Διακογιάννης
Φωτογραφίες: Νίκος Γεωργίου
Σχόλια: Ελπίδα Κατσικογιάννη
