Την Παρασκευή 26 Αυγούστου πραγματοποιήθηκε μια πολύ όμορφη εκδήλωση στον αύλειο χώρο του Δημαρχιακού μεγάρου Ανατολικής Σάμου. Στη σεμνή τελετή απονεμήθηκε το Χρυσό Μετάλλιο του Δήμου Ανατολικής Σάμου στον καθηγητή του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης Μανόλη Γ. Βαρβούνη για τη συμβολή του στη διεθνή διάδοση και μελέτη του Ελληνικού πολιτισμού.
Ο Σάμιος Καθηγητής Λαογραφίας Μανόλης Γερ. Βαρβούνης είναι Κοσμήτορας της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, Διευθυντής του «Εργαστηρίου Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας» του ΔΠΘ και Διευθυντής του «Κέντρου Εκκλησιαστικών, Ιστορικών και Πολιτισμικών Μελετών» της Ι. Μητροπόλεως Σάμου και Ικαρίας, Αντιπρόεδρος της «Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας» και μέλος του Δ.Σ. του «Λαογραφικού και Εθνολογικού Μουσείου Μακεδονίας – Θράκης», διεθνώς αναγνωρισμένος με πλούσιο συγγραφικό, ερευνητικό, εκπαιδευτικό και κοινωνικό έργο.
Για το έργο και την προσφορά του τιμώμενου μίλησε ο δημοσιογράφος κ. Μάνος Στεφανάκης (την ομιλία μπορείτε να τη διαβάσετε παρακάτω).
Στην εκδήλωση συμμετείχε το Λύκειο Ελληνίδων (παράρτημα Σάμου) που παρουσίασε ένα μουσικό και χορευτικό πρόγραμμα από τη Σάμο, τη Μικρά Ασία και τη Θράκη.
Περισσότερες φωτογραφίες μπορείτε να δείτε ΕΔΩ …
Η ομιλία του δημοσιογράφου κ. Μάνου Στεφανάκη
Μανόλης Γερασίμου Βαρβούνης
Βράβευση με το Χρυσό Μετάλλιο
του Δήμου Ανατολικής Σάμου
Πλατεία Δημαρχείου πόλεως Σάμου
Παρασκευή, 26 Αυγούστου 2022 – 20:00
Η αποψινή μας συγκέντρωση, στον ιστορικό αυτό χώρο, είναι συγκέντρωση τιμής για το νησί μας. Και αυτό γιατί το τιμώμενο πρόσωπο της βραδιάς, με το έργο του, ζει και αναπνέει για τη Σάμο. Ο Μανόλης Βαρβούνης είναι η Σάμος, την οποία έχει διαλαλήσει, μέχρι την άκρη του κόσμου, τονίζοντας τη σημασία της ιστορίας και του πολιτισμού αυτής της γης.
Και θα εξηγήσω εκτενέστερα, παρακάτω στην ομιλία μου, τι εννοώ με τον πρόλογό μου, ώστε να κατανοήσουμε πλήρως το μέγεθος και την αξία του έργου ενός παιδιού της Σάμου, που από μικρή ηλικία εξέπεμπε πάθος για τα Γράμματα, που υπηρετεί έως και σήμερα, έχοντας διανύσει ήδη 40 χρόνια, δεδομένου ότι δημοσίευσε την πρώτη εργασία του το 1982, μαθητής της Β΄ τάξης Λυκείου!
Θα ήθελα, πριν αναφερθώ στο τεράστιο έργο του (πιστέψτε με, δεν αποτελεί υπερβολή ο χαρακτηρισμός), να δώσω επιγραμματικά ορισμένα στοιχεία για το πρόσωπο που τιμά σήμερα ο Δήμος μας.
Το 1966 γεννιέται στη Σάμο ο Εμμανουήλ Γερασίμου Βαρβούνης. Ανεβαίνει γρήγορα και με επιδόσεις τα σκαλιά της εκπαίδευσης. Φέροντας αξιέπαινα τον τίτλο του Καθηγητή Λαογραφίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, το οποίο υπηρετεί 32 χρόνια, περνά, με την αμέριστη αποδοχή, τόσο των φοιτητών, όσο και των συναδέλφων του, σε υψηλές θέσεις ευθύνης και προσφοράς διατελώντας Πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης (περίοδος 2016-2020) και Κοσμήτορας της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Πανεπιστημιακού Ιδρύματος (περίοδος 2021 έως το 2024 που θα παραμείνει στη θέση), Διευθυντής του «Εργαστηρίου Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας» του ΔΠΘ (από το 2015, οπότε με δικές του ενέργειες ιδρύθηκε το Εργαστήριο αυτό έως και σήμερα) και Διευθυντής του «Κέντρου Εκκλησιαστικών, Ιστορικών και Πολιτισμικών Μελετών» της Ι. Μητροπόλεως Σάμου και Ικαρίας (από την ίδρυσή του το 2012, με πρωτοβουλία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας κ. Ευσεβίου μέχρι και σήμερα, όπως και στη συνέχεια θα αναφερθεί).
Με αφορμή την επέτειο για τα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, αναλαμβάνει Πρόεδρος της Ειδικής Επιστημονικής Επιτροπής της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος για την διοργάνωση των επιστημονικών συνεδρίων για την Επανάσταση του 1821 (στη διάρκεια των ετών από το 2018 έως το 2021) καθώς και για την Μικρασιατική Καταστροφή, την Συνθήκη της Λωζάννης και την Ανταλλαγή Πληθυσμών (2021 – 2024).
Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφέρουμε ότι ο Μανόλης Βαρβούνης, μέχρι σήμερα, έχει τιμηθεί με τα Οφφίκια του “Άρχοντος Προστάτου των Γραμμάτων” του Οικουμενικού Πατριαρχείου, του “Μεγάλου Άρχοντος Χαρτοφύλακος” του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής, του ‘Μεγάλου Άρχοντος Ιερομνήμονος’ του Πατριαρχείου Αντιοχείας και του ‘Άρχοντος Υπομνηματογράφου’ του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων.
Αλλά και στην ελληνική και διεθνή ακαδημαϊκή και επιστημονική ζωή η δράση του είναι ευρύτατη. Αναφέρω απολύτως ενδεικτικά ορισμένες από τις θέσεις που του έχουν εμπιστευθεί, και τις οποίες έχει λαμπρύνει με τη δράση του: Αντιπρόεδρος της «Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας». Γενικός Γραμματέας του «Ιδρύματος Παιδαγωγικών Μελετών και Εφαρμογών». Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του «Λαογραφικού και Εθνολογικού Μουσείου Μακεδονίας – Θράκης», της Επιστημονικής Επιτροπής και Αναπληρωτής Υπεύθυνος του Ιστορικού Τμήματος του «Istituto di Studi Giuridici, Economici e Sociali Internazionali», που εδρεύει στην L’ Aquila της Ιταλίας, της Scientific Committee του «Global Council on Anthropological Linguistics», στο University of London της Αγγλίας, του «World Council of Anthropological Associations» των ΗΠΑ, της «Επιστημονικής Ομάδας Τεκμηρίωσης Συλλογών Κινητών Αντικειμένων του πρώην Βασιλικού Κτήματος Τατοΐου», του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Ειδικός γραμματέας της Εφορείας του «Φιλολογικού Συλλόγου ‘Παρνασσός’», μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του «Ινστιτούτου Λαϊκού Πολιτισμού Καρπάθου», του Διοικητικού Συμβουλίου της «Ακαδημίας Λαϊκού Πολιτισμού και Τοπικής Ιστορίας» του Βόλου, του «International Scientific Board» του «European Center for Science, Education and Research» στο Λονδίνο, του «International Institute of Social and Economic Sciences» στην Πράγα της Τσεχίας. Διευθύνων Σύμβουλος του «Ιδρύματος Εθνικού και Θρησκευτικού Προβληματισμού» της Θεσσαλονίκης. Μέλος του «Institute of Social Sciences» του Βελιγραδίου, στη Σερβία, του «Global Association of Hellenic Linguistics and Anthropology», στο University of London, στην Αγγλία, της Επιστημονικής Επιτροπής του «Δημοτικού Ελεύθερου Ανοικτού Πανεπιστημίου» και της Επιστημονικής Επιτροπής της Δημοτικής Βιβλιοθήκης, του Δήμου Περιστερίου, της «International Society for Folk Narrative Research» και της «Societe International de Ethnologie et Folklore» καθώς και Επίτιμος Πρόεδρος της Αδελφότητας Σαμίων της Αθήνας.
Συνεπώς, ένας επιστήμονας διεθνώς αναγνωρισμένος με πλούσιο συγγραφικό, ερευνητικό, εκπαιδευτικό και κοινωνικό έργο, οι ετεροαναφορές στο οποίο έχουν ήδη φτάσει στον δυσθεώρητο αριθμό των 14.000. Και φυσικά, καθώς στις μελέτες του ασχολείται σχεδόν αποκλειστικά με την ιστορία και τον πολιτισμό της Σάμου, η διεθνής αυτή σταδιοδρομία αντανακλάται και στην αντίστοιχη διεθνοποίηση των περί Σάμου ερευνών, παγκοσμίως.
Το έργο του Μανόλη Βαρβούνη είναι γνωστό μετ’ επαίνων και η αναγνώριση του επιστημονικού του έργου, δεδομένη διεθνώς. Είναι κάτοχος πέντε επίτιμων διδακτορικών τίτλων (από πανεπιστήμια στις ΗΠΑ, τη Ρουμανία και την Ελλάδα) και τακτικό, αντεπιστέλλον ή επίτιμο μέλος οκτώ Ακαδημιών της αλλοδαπής (ΗΠΑ, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Αυστρία, Γερμανία), με κορυφαία την εκλογή του το 2018 ως τακτικού μέλους της European Academy of Sciences and Arts, η οποία εδρεύει στην Αυστρία. Επίσης είναι Επίτιμος Καθηγητής του Τμήματος Κλασικής και Νέας Ελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου του Βουκουρεστίου.
Βιβλία, (αισίως έχει φτάσει τα 147 μέχρι σήμερα), και μελέτες του, έχουν μεταφραστεί και δημοσιευθεί επίσης στην αγγλική, στη γαλλική, στην ισπανική, στην ιταλική, στη γερμανική, στη σερβική, στην τουρκική, στη ρωσική, στη γεωργιανή, στην αρμενική, στην αραβική, στη ρουμανική και στη βουλγαρική γλώσσα.
Αξίζει βεβαίως να αναφερθεί ότι με πρόσκληση ξένων πανεπιστημίων και επιστημονικών εταιρειών έχει πραγματοποιήσει 420 ομιλίες και διαλέξεις, εξαιρουμένων της Ελλάδος και της Κύπρου, στο Βέλγιο, στη Γερμανία, στο Λουξεμβούργο, στη Δανία, στη Σουηδία, στην Αίγυπτο, στη Ρωσία, στη Σερβία, στη Λετονία, στη Φινλανδία, στην Τουρκία, στη Γεωργία, στην Ισπανία, στην Πολωνία, στη Ρουμανία, στην Αυστραλία, στις Η.Π.Α. και στη Βουλγαρία. Έχει πάρει μέρος σε 370 επιστημονικά συνέδρια, σε όλο σχεδόν τον κόσμο, και έχει διοργανώσει πάνω από 100 επιστημονικά συνέδρια και ημερίδες στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Το έργο του Καθηγητή Μανόλη Βαρβούνη, όπως σας ανέφερα και στην εισαγωγή μου, είναι τεράστιο και οι αριθμοί αποτυπώνουν το μέγεθός του. Στα 147 βιβλία που έχουν εκδοθεί μέχρι σήμερα (εδώ επιτρέψτε μου να προσθέσω ότι συνεχίζει ακάθεκτος αφού ήδη βρίσκονται στο τυπογραφείο νέα τα οποία θα κυκλοφορήσουν το επόμενο χρονικό διάστημα), πρέπει να προσθέσουμε τους 68 τόμους τους οποίους έχει επιμεληθεί, τις 1.748 επιστημονικές μελέτες που έχει συγγράψει ενώ σε μια έρευνα που έκανα, για τις ανάγκες της σημερινής ομιλίας, έχει ξεπεράσει τις 7.685 δημοσιεύσεις (κύριε καθηγητά, ζητώ συγγνώμη αν έχω σημειώσει λανθασμένα κάποια στοιχεία, διότι αν έχει συμβεί αυτό, είμαι πεπεισμένος ότι οι αριθμοί θα είναι μεγαλύτεροι και όχι μικρότεροι των όσων ανέφερα). Σημειωτέον ότι έχει ήδη ξεπεράσει τον διεθνώς πολυγραφότερο μέχρι τις μέρες μας ερευνητή των ανθρωπιστικών σπουδών, τον Ρουμάνο Καθηγητή Nicolai Jorga, ο οποίος στη διάρκεια της ζωής του είχε δημοσιεύσει περί τις 5.300 κείμενα.
Μιας και αναφερθήκαμε σε δημοσιεύσεις θα ήθελα σε αυτό το σημείο να προσθέσω και μία προσωπική μαρτυρία που αποδεικνύει μερικά από τα χαρίσματα που φέρει το τιμώμενο πρόσωπο. Έχουμε τη χαρά και την τιμή, τόσο ο εκδότης, Δημήτρης Κασμιρλής, όσο και εγώ, ως Διευθυντής της ιστορικής εφημερίδας «Σαμιακόν Βήμα», να φιλοξενούμε κείμενα με την βαρύνουσα υπογραφή του Καθηγητή Μανόλη Βαρβούνη. Όσες φορές χρειάστηκε να μας δώσει κείμενο, ενώ βρίσκονταν στη Σάμο, αλλά δεν είχε πρόσβαση σε ηλεκτρονικό υπολογιστή, το παρέδιδε ως χειρόγραφο με ταχύτητα, που αν δεν το δει κάποιος, δεν θα το πιστέψει, και μάλιστα, γραμμένο άψογα, χωρίς το παραμικρό λάθος, ως κάποιος του υπαγόρευε και δεν χρειάζονταν ο ίδιος να σκεφθεί!
Ας περάσουμε όμως στην Λαογραφία. Η τόσο σημαντική Επιστήμη της Λαογραφίας, που ασχολείται με όλες τις εκφάνσεις του λαϊκού πολιτισμού και υπηρετεί με θαυμαστό τρόπο ο καθηγητής Μανόλης Βαρβούνης, οφείλει τα μέγιστα στον συμπατριώτη μας. Η προσφορά του στην Λαογραφία έχει εκτιμηθεί και τοποθετηθεί στην κορυφή από συναδέλφους του και ειδικούς. Φυσικά όχι τυχαία. Ο Μανόλης Βαρβούνης, σε αντίθεση με το παρελθόν, χωρίς φυσικά να παραγκωνίζουμε ή να μην λαμβάνουμε υπόψη σημαντικούς Καθηγητές Λαογραφίας στο πέρασμα των δεκαετιών, επιφέρει σπουδαίες τομές εισάγοντας τον κλάδο της Θρησκευτικής Λαογραφίας ενώ ταυτόχρονα ιδρύει το 2015, όπως προαναφέρθηκε, το Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, μοναδικό μέχρι σήμερα στο είδος του στην Ελλάδα. Επιτυγχάνει απόλυτα να προσδώσει, για πρώτη φορά, διεθνή διάσταση στην Ελληνική Λαογραφία ενώ την εντάσσει στις Νεοελληνικές Σπουδές. Και για να φτάσουμε στα πρόσφατα χρόνια, ανεβάζει σε άλλο επίπεδο το «e-learning», την μεθοδολογία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.
Τόνισα με έμφαση στην αρχή ότι ο Μανόλης Βαρβούνης είναι η Σάμος. Η προσφορά του είναι ανεκτίμητη αφού όλα αυτά τα χρόνια προχώρησε σε συστηματική καταγραφή και δημοσίευση του λαϊκού πολιτισμού του νησιού μας αλλά και στην συστηματική καταγραφή και δημοσίευση της εκκλησιαστικής Ιστορίας και πολιτισμού της Σάμου.
Δεν ξεχνούμε την μεγάλη συμβολή του στο Πνευματικό Ίδρυμα Σάμου «Νικόλαος Δημητρίου» όπου επιμελήθηκε τους 9 πρώτους τόμους των «Σαμιακών Μελετών», και όπου δημοσίευσε πολλές μονογραφίες, στα πλαίσια μιας συνεργασίας αρχικά με τον Άλκη και στη συνέχεια και με τον Τηλαύγη Δημητρίου, που ξεκίνησε το 1990. Χιλιάδες σελίδες, στην ελληνική και σε άλλες γλώσσες, αποτελούν το περί Σάμου έργο του, υπολογίζουμε πάνω από 10.000, οι οποίες αποτελούν μοναδική παρακαταθήκη για τις επερχόμενες γενιές.
Το 2012, μια σημαντική χρονιά, αφού με απόφαση του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Σάμου, κ. Ευσεβίου, ιδρύεται το «Κέντρο Εκκλησιαστικών, Ιστορικών και Πολιτισμικών Μελετών», στο οποίο εντάσσονται, η Μητροπολιτική Βιβλιοθήκη της Ιεράς Μητροπόλεως Σάμου και Ικαρίας, η συλλογή χειρογράφων κωδίκων της Ιεράς Μητροπόλεως Σάμου και Ικαρίας, οι οποίοι έχουν ήδη φωτογραφηθεί και καταλογογραφηθεί, με στόχο την φύλαξη, την έκθεση και την περαιτέρω επιστημονική μελέτη τους. Αλλά και το Ιστορικό Αρχείο της Ιεράς Μητροπόλεως Σάμου και Ικαρίας, οι φάκελοι του νεότερου αρχείου της Ιεράς Μητροπόλεως Σάμου και Ικαρίας και οι καταγραφές κειμηλίων, εικόνων, ιερών σκευών, παλαιτύπων βιβλίων και παντός είδους εκκλησιαστικών αρχείων που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί στην Ιερά Μητρόπολη Σάμου και Ικαρίας. Το σημαντικότατο αυτό έργο καθοδηγεί, από την αρχή έως και σήμερα, ο Καθηγητής Μανόλης Βαρβούνης ως γενικός επιστημονικός Διευθυντής του Κέντρου όπου πέραν των εκδηλώσεων που πραγματοποιούνται κατά καιρούς (μάλιστα δίνεται έμφαση στα χωριά μας, ως τόποι διεξαγωγής τους), έχουν ήδη εκδοθεί 6 τόμοι του επιστημονικού περιοδικού «Δελτίο Σαμιακών Σπουδών». Να θυμίσουμε ότι ο πρόσφατα εκδοθείς, 6ος τόμος, αφορούσε τη Σάμο και την Επανάσταση του 1821. Και εδώ, οι ερευνητές του μέλλοντος θα έχουν ισχυρά όπλα στη διάθεσή τους, μελετώντας τον πολιτισμό που τόσοι και τόσοι θαύμασαν και θαυμάζουν μέχρι τις μέρες μας.
Ένα σημαντικό κεφάλαιο της εντυπωσιακής πορείας του συμπατριώτη μας Καθηγητή Μανόλη Βαρβούνη αποτελεί αδιαμφισβήτητα η διεθνοποίηση του πολιτισμού της Σάμου. Ακούραστος εργάτης δεν σταματά να προσφέρει με στόχο πάντα να προβάλλεται, να αναδεικνύεται και να γνωστοποιείται, ει δυνατόν σε κάθε γωνιά της γης, η ιδιαίτερη πατρίδα του. Οι διάσημοι για την αρτιότητά τους και την ακρίβεια των περιεχομένων τους, ταξιδιωτικοί οδηγοί «Explorer» ζητούν από τον Καθηγητή τη συγγραφή του τόμου για τη Σάμο. Την προσφέρει αφιλοκερδώς όπως τόσες και τόσες φορές στο παρελθόν, σε διαφορετικές περιπτώσεις. Ο τόμος έχει μεταφραστεί και έχει πουληθεί σε χιλιάδες αντίτυπα, έχει μάλιστα διανεμηθεί και από την αθηναϊκή εφημερίδα «Η Καθημερινή».
Είναι τόσα πολλά, που λόγω και της προσωπικής μου γνωριμίας από την παιδική ηλικία, με τον αγαπητό μας συμπατριώτη Μανόλη Βαρβούνη, που θα μπορούσα να σας αναφέρω, με λεπτομέρειες, για τη ζωή και το έργο του. Δεν θα ήθελα σε καμία περίπτωση να καταχραστώ περαιτέρω το χρόνο σας στην αποψινή όμορφη αυγουστιάτικη βραδιά. Ιδανική για μια σημαντική τιμητική εκδήλωση. Θα ήθελα μόνο, κλείνοντας, να τονίσω ότι παρά τα όσα αναφέρθηκαν για το τεράστιο έργο και την υπερπολύτιμη προσφορά του στη Σάμο, ο Μανόλης Βαρβούνης, δεν επαναπαύεται στιγμή στις δάφνες του. Είναι εκπληκτικό πόση έμπνευση και πόση όρεξη για δουλειά, πέραν των ακαδημαϊκών υποχρεώσεων, έχει αυτό το παιδί της Σάμου. Αυτός ο γνήσιος Σαμιώτης. Πρόσφατα πάλι, και έφερα επίτηδες απόψε μαζί μου τον τόμο, για να δείτε το μέγεθος της ιδιαίτερα φροντισμένης έκδοσης που συνέγραψε με τον αναπληρωτή Καθηγητή Παναγιώτη Τζουμέρκα με θέμα: «Εκκλησιαστική Ζωή και Παράδοση στην Ηγεμονία της Σάμου (1834 – 1912)». Ένας εξαιρετικός τόμος, σχεδόν 900 σελίδων, στη βιβλιογραφία του οποίου η αναγραφή των προγενέστερων μελετών του καλύπτει 14 ολόκληρες σελίδες. Όπερ έδει δείξαι.
Το ευχαριστώ δεν θα ήταν αρκετό για να εκφράσουμε την ευγνωμοσύνη μας στο έργο που έχετε δημιουργήσει και έχετε προσφέρει απλόχερα στην ιδιαίτερη πατρίδα. Πιστέψτε με, όμως, κύριε Καθηγητά, αγαπητέ μας Μανόλη Βαρβούνη, και μιλώ εξ όλων όσων βρίσκονται απόψε κοντά σας, και όχι μόνο, είναι ευχαριστώ μέσα από σαμιώτικες καρδιές και γι’ αυτό αληθινό, πέρα ως πέρα!
