Η φράση του πολυβραβευμένου Τσέχου συγγραφέα θα είχε ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα αν κατανοούσαμε πλήρως τη σημασία της. Τη σημασία και τον σπουδαίο ρόλο των ζώων στις ζωές μας.
Σε ένα σημείο του μυθιστορήματος του Κούντερα «Η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι» αναφέρει: «Οι σκύλοι είναι η επαφή μας με τον παράδεισο. Δεν ξέρουν ούτε κακία, ούτε φθόνο, ούτε δυσφορία. Τα ζώα δεν διώχτηκαν ποτέ από τον Παράδεισο».
Οι στοχασμοί του συγγραφέα απέχουν από την ελληνική πραγματικότητα αφού μόλις το 1981, έχουμε τον πρώτο νόμο (ν. 1197/1981, ΦΕΚ 240/Α/3-9-1981) που έβαλε τα θεμέλια του πρώτου πλαισίου προστασίας των ζώων. Ακολούθησε σειρά νόμων που ενσωμάτωσε στην ελληνική νομοθεσία την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την προστασία των ζώων συντροφιάς (ν. 2017/1992, ΦΕΚ 31/Α27-2-1992) αφού συμφωνήθηκε ότι ο άνθρωπος έχει υποχρέωση να προστατεύει όλα τα ζώα, γιατί αποτελούν κομμάτι των φυσικών συστημάτων του πλανήτη ενώ πρόκειται για νοήμονα όντα. Αισίως φτάσαμε στο νόμο (ν.4039/2/2/2012, ΦΕΚ Α 15) που αναφέρεται στα δεσποζόμενα και στα αδέσποτα ζώα συντροφιάς και στην προστασία των ζώων από την εκμετάλλευση ή τη χρησιμοποίησή τους με κερδοσκοπικό σκοπό.
Στις αρμοδιότητες των Δήμων
Στο άρθρο 9 του συγκεκριμένου νόμου αναφέρεται ότι η περισυλλογή των αδέσποτων σκύλων ανήκει στις αρμοδιότητες των οικείων Δήμων ή συνδέσμων Δήμων ή ακόμη και σε ζωοφιλικά σωματεία ή ζωοφιλικές οργανώσεις. Υποχρέωση των Δήμων είναι η σύσταση 5μελούς επιτροπής παρακολούθησης του προγράμματος διαχείρισης των αδέσποτων ζώων συντροφιάς που υλοποιεί ο Δήμος ενώ είναι αρμόδια να αποφασίζει για την επικινδυνότητα ή όχι ενός ζώου συντροφιάς (άρθρ. 1, παρ. στ΄, του ίδιο νόμου).
Στο νησί μας υπήρξε προσπάθεια εφαρμογής της σχετικής νομοθεσίας στην περίοδο ύπαρξης του ενιαίου Δήμου Σάμου. Μετά τις αλλαγές που επήλθαν (δημιουργία 2 Δήμων στη Σάμο), βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μία αίολη κατάσταση διαχείρισης ύπαρξης αδέσποτων ζώων. Το μεγαλύτερο πρόβλημα επικεντρώνεται στον Δήμο Δυτικής Σάμου. Δυστυχώς, μέχρι στιγμής, δεν υπήρξε δυνατότητα δημιουργίας κυνοτροφείου, όπως ανέφερε και σε πρόσφατη συνέντευξή του στον Μάνο Στεφανάκη, στο Radio Café, στην εκπομπή «Ημερολόγιο Ερτζιανών», ο δήμαρχος κ. Αλέξανδρος Λυμπέρης, τονίζοντας:
«Για τα αδέσποτα έχουμε κάνει μία συνεργασία μ’ έναν ιδιώτη, ο οποίος φιλοξενεί τα αδέσποτα του Δήμου, αυτά δηλαδή, που έχει αναλάβει ο Δήμος, κάποια σκυλιά τα οποία περιφερόντουσαν δεξιά και αριστερά. Αυτά, φιλοξενούνται στο συγκεκριμένο κυνοτροφείο, έχουν τσιπαριστεί στο όνομα του Δήμου, έχουν εμβολιαστεί, έχουν στειρωθεί, έχουν καταγραφεί. Απλά, ο Δήμος δεν κατάφερε μέσα σε αυτό τον κυκεώνα των προβλημάτων και το νεοσύστατο της περίπτωσης, δεν κατάφερε να ιδρύσει κυνοτροφείο. Παρ’ όλο, που είχαμε ξεκινήσει και ζητήσαμε και ζητούμε ακόμα να βρεθεί χώρος τέτοιος, που να μπορέσουμε να ιδρύσουμε το κυνοτροφείο. Είχαμε βρει τη συμφωνία αυτή, που έχει κάνει ο προηγούμενος Δήμαρχος, ένα συμφωνητικό, συνεχίσαμε αυτή την πρακτική, όμως αυτή η πρακτική δυστυχώς δεν είναι η ενδεδειγμένη. Έχει δοθεί μία παράταση, αλλά δεν είναι πιστοποιημένο, δεν είναι αδειοδοτημένο, γίνεται προσπάθεια, αλλά χωρίς προσωπικό και κτηνίατρο, είναι μία ανάγκη, που όμως μπαίνει σε δεύτερη μοίρα μέσα στα προβλήματα της καθημερινότητας».
Ο κ. Λυμπέρης αναφέρονταν στον κ. Σπύρο Κουμούλα που φιλοξενεί και φροντίζει εδώ και χρόνια τα αδέσποτα σκυλιά της ευρύτερης περιοχής. Μάλιστα πρόσφατα, κατόπιν καταγγελίας, σε γινόμενο έλεγχο από την Πολεοδομία επιβλήθηκε πρόστιμο 33.000 ευρώ. Τα 120 σκυλιά που έχει συγκεντρώσει στον χώρο του είναι τσιπαρισμένα, σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία και ανήκουν στο Δήμο.
Η Μέλανι των 80 ψυχών
Υπάρχει όμως ακόμη ένας χώρος που φιλοξενεί αδέσποτα σκυλιά στην περιοχή στον οποίο η κ. Μέλανι Ράισμαν (Melanie Reissmann) από τη Γερμανία (ζει τα τελευταία χρόνια στο Καρλόβασι) με τον σύντροφό της, έχει τη δική της «Οδύσσεια» να περιγράψει. Την συναντήσαμε στο τέλος Οκτωβρίου και μας εξήγησε ότι αρχικά ήταν μαζί με τον κ. Κουμούλα αλλά στη συνέχεια μεταφέρθηκε σε δικό της χώρο όπου φιλοξενεί αυτή τη στιγμή 80 αδέσποτα σκυλιά αλλά και μερικές γάτες. Η ίδια μας τόνισε ότι δεν πρόκειται για καταφύγιο και κακώς ονομάζεται έτσι. Πρόκειται για ιδιωτικό χώρο και τα σκυλιά που βρίσκονται μέσα σε αυτόν λαμβάνουν όσα προβλέπει ο νόμος ενώ την ιατρική περίθαλψή τους αναλαμβάνουν, όταν είναι αναγκαία, γνωστοί κτηνίατροι, όπως ο κ. Αντώνης Καραμηνάς από την πόλη της Σάμου και η κ. Ισιδώρα Δημητρίου από το Καρλόβασι.
Η ίδια έχει δεχθεί ελέγχους από την Διεύθυνση Κτηνιατρικής της Περιφερειακής Ενότητας Σάμου, τον περασμένο Αύγουστο, όπου της ζητήθηκε η διακοπή της λειτουργίας της παράνομης δομής φιλοξενίας αδέσποτων ζώων που βρίσκεται στην περιοχή Αγ. Παντελεήμονα Καρλοβάσου, σε χρονικό διάστημα ενός μηνός (όπως χαρακτηρίζεται στο σχετικό έγγραφο) ενώ στη συνέχεια υπήρξε έγγραφο αναβολής σφράγισης της δομής αφού έχει δοθεί παράταση (τροποποίηση της παρ. 6 του άρθρου 46 του ν. 4830/2021, ΦΕΚ 169 Α΄) σε ανάλογες δομές, έως 30 Σεπτεμβρίου 2023. Τότε θα τεθεί σε ισχύ και ο νόμος που θα δίνει τη δυνατότητα δημιουργίας ιδιωτικών καταφυγίων.
Πέραν των όλων εμποδίων, η Μέλανι αντιμετωπίζει και μηνύσεις από γείτονες που ενοχλούνται από τα γαβγίσματα των σκυλιών με αποτέλεσμα να έχει βρεθεί να καταθέτει επανειλημμένα στο Αστυνομικό Τμήμα Καρλοβάσου απαντώντας στις καταγγελίες. Η ίδια προτίθεται να μεταφέρει τα σκυλιά της σε διαφορετική τοποθεσία, αν κάποιος συμπολίτης της θα ήθελε να βοηθήσει την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί.
Η Μέλανι εξηγεί ότι δεν πουλά τα σκυλιά που έχει στον χώρο της ενώ ουδεμία σχέση έχει με εργαστήρια στο εξωτερικό στα οποία προωθεί τα ζώα (με αφορμή πικρόχολα σχόλια διαφόρων), τονίζοντας ότι με μεγάλη χαρά να καλωσορίσει όποιον θα ήθελε να επισκεφθεί τον χώρο της και να διαπιστώσει από κοντά τι προσφέρουν στα τετράποδα που κυριολεκτικά, όπως διαπιστώσαμε, την κοιτούν στα μάτια! Σε πολλές περιπτώσεις (όπως διακρίνεται σε μία από τις φωτογραφίες που δημοσιεύουμε), διάφοροι συμπολίτες της αφήνουν απροειδοποίητα μικρά κουτάβια έξω από την περίφραξη, γνωρίζοντας ότι η Μέλανι θα τα φροντίσει.
Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό ζούμε ακόμη ένα «θέατρο του παραλόγου» της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας. Ο Δήμος δεν είναι σε θέση να ανταποκριθεί, αν και υπάρχει η σχετική νομοθεσία που του επιβάλλει να το πράξει. Η ύπαρξη 2 πολιτών που έχουν σηκώσει το βάρος φιλοξενίας αδέσποτων ζώων, δίνοντας ουσιαστικά λύση στο μέγιστο πρόβλημα ύπαρξης δεκάδων αδέσποτων στους δρόμους και στις γειτονιές της ευρύτερης περιοχής, διώκονται από ιδιώτες και υπηρεσίες (ορθά, λόγω της ισχύουσας νομοθεσίας). Και το ερώτημα παραμένει. Αν αύριο, τόσο ο Σπύρος Κουμούλας, όσο και η Μέλανι, πάψουν να προσφέρουν, συγκεντρώνοντας αδέσποτα στους χώρους τους, τι θα συμβεί;
Πρέπει να επιδειχθεί, αναμφίβολα, μεγαλύτερη ευαισθησία και να σκύψει στο πρόβλημα ο Δήμος μαζί με τους πολίτες της περιοχής (στις μέρες μας, ευτυχώς υπάρχουν πολλοί φιλόζωοι), ώστε να πάψει να αποτελεί ντροπή ο τρόπος διαχείρισης αυτών των πλασμάτων.
Στο ερώτημα γιατί το ζώο είναι αναντικατάστατο; Η απάντηση έχει δοθεί από τον εξαιρετικό μας και πλέον πολυδιαβασμένο συγγραφέα Νίκο Δήμου.
«Αρκετά χρόνια πριν από τον Κούντερα είχα γράψει στο Βιβλίο των Γάτων: Τα ζώα είναι αυτά που είναι. Καθαρή φύση. Τίμια κοιτάνε, κατάματα. Ο άνθρωπος, έξω από την φύση αναζητά.
To ζώο είναι. Ο άνθρωπος γίνεται. Αν μπορεί.
Το ζώο είναι αναντικατάστατο διότι παρέχει στον άνθρωπο την επαφή με το καθαρό ‘Ον. Μπορείτε να το ονομάσετε φύση ή παράδεισο.
Το ζώο ΕΙΝΑΙ. Απόλυτα, αυθόρμητα, τέλεια. Μια ύπαρξη πλήρης. Ο άνθρωπος, από τότε που γεύτηκε το δέντρο της Γνώσης, δεν είναι πλήρης. Διότι ξέρει πως θα πεθάνει.
Η γνώση του θανάτου και της φθοράς, υπονομεύει το ανθρώπινο ον. Το κάνει αβέβαιο, παροδικό, αμφίβολο.
Δίπλα στον άνθρωπο, το κάθε ζώο είναι ένας βράχος σιγουριάς και τελειότητας.
Ο άνθρωπος, με τη γνώση, αλλοτριώθηκε. Αποξενώθηκε. Δεν βρίσκεται μέσα στη φύση – είναι απέναντι. Δεν κάνει ένα με το παν – είναι άλλος, ξένος.
Το ζώο ανήκει στο παν. Είναι η γέφυρα που μας συνδέει με την ζωή πριν απο τη γνώση. Ίσως και με τη ζωή μετά τη γνώση…
Οι ταπεινοί σκύλοι, οι αθόρυβες γάτες, είναι πρεσβευτές του όντος κοντά μας. Είναι αγγελιαφόροι της άλλης όχθης.
Αν ρωτήσετε τους περισσότερους ζωόφιλους, τι τους ελκύει στα ζώα, θα σας μιλήσουν για την σταθερότητα, την εμπιστοσύνη. Το ζώο, θα σας πουν, δεν σε προδίδει ποτέ.
Γιατί δεν προδίδει ούτε τον εαυτό του. Είναι αυτό που είναι. Ξέρει αυτά που ξέρει, απόλυτα.
Δεν ταλαντεύεται. Δεν παλινδρομεί. Δεν αμφιβάλλει ούτε αμφισβητεί. Δεν έχει άγχος θανάτου ούτε ζωής.
Και η αγάπη του είναι σταθερή και διαυγής. Δεν έχει προϋποθέσεις, ούτε διαθέσεις, ούτε διακυμάνσεις.
Το ζώο είναι και η σταθερότητα μέσα στο χρόνο – η υπέρβαση της ιστορίας.
Πορεύεται δίπλα μας μέσα στην ιστορία αλλά δεν της ανήκει. Ανήκει στη φύση. Η φύση είναι ανιστορική.
Εμείς αλλάζουμε συνέχεια – όμως ένας σκύλος από την Ασσυρία και μια γάτα από την αρχαία Αίγυπτο, είναι ίδιοι με τους σημερινούς.
Το πιο συγκινητικό περιστατικό που έχει ποτέ γραφτεί για συμπεριφορά ζώου, αριθμεί ηλικία τριών χιλιάδων ετών:
Ο ‘Αργος ο σκύλος του Οδυσσέα περίμενε είκοσι χρόνια να δει τον άνθρωπό του για να ξεψυχήσει.
Εκεί και ο ‘Αργος κείτουνταν τσιμπούρια φορτωμένος
Και τότε, όπως μυρίστηκε κοντά του τον Οδυσσέα
κούνησε λίγο την ουρά, κατέβασε τ’ αυτιά του,
όμως δεν είχε δύναμη να τρέξει πια κοντά του
Και ο σκληρός Οδυσσέας, έτοιμος για εκδίκηση, παραλίγο να προδοθεί. Κλαίει για πρώτη φορά (απομόρξατο δάκρυ). Κι ευθύς ως φεύγει, ο ‘Αργος πεθαίνει.
‘Αργον δ’αυ κατά μοίρα λάβεν μέλανος θανάτοιο
αυτίκ’ιδόντα Οδυσύα εεικοστώ ενιαυτώ.
Μοίρα έχει και ο ‘Αργος. Σαν τους ανθρώπους. Τον μαύρο θάνατο. Περίμενε είκοσι χρόνια. Πέστε μου μετά πως ο σκύλος έρχεται μόνο για το κόκαλο, κι η γάτα για το ψάρι.
Αυτή την σταθερότητα, αυτή την πίστη, σπάνια – η ποτέ – δεν την βρίσκεις σε άνθρωπο. Στο ζώο πάντα. Εκεί ισχύουν νόμοι ενός άλλου κόσμου.
Το κοντινό μας ζώο είναι ό,τι μας απόμεινε από τον παράδεισο. Από την κατάσταση της σιγουριάς, της αθωότητας και της απλότητας που κάποτε εγκαταλείψαμε.
Ήδη οι ψυχίατροι έχουν αποδείξει πως ένας τετράποδος σύντροφος είναι το καλύτερο αντίδοτο στο άγχος της ύπαρξης. Ο άλλος άνθρωπος δεν μπορεί να σας δώσει αυτό το αίσθημα του απόλυτα απλού. Ίσως μόνο ένα βρέφος, που κι αυτό στην αρχή, είναι καθαρή φύση.
Ο Κούντερα έγραψε: “κανένα ανθρώπινο πλάσμα δεν μπορεί να κάνει σε ένα άλλο την δωρεά του ειδυλλίου. Μόνο το ζώο μπορεί, επειδή δεν το έδιωξαν από τον Παράδεισο.”
Να γιατί το ζώο είναι αναντικατάστατο.
Αποτελεί τον ομφάλιο λώρο που μας συνδέει με την αθώα και άδολη ύπαρξη, με τον αρχέγονο εαυτό μας, τις ρίζες μας.
Κι όσο περισσότερο απομακρυνόμαστε από τη φύση, τόσο πιο πολύ θα μας χρειάζονται τα ζώα. Για να εξισορροπούν την αμφιβολία. Να μας βοηθάνε να ξεχνούμε την αλλοτρίωση. Να αποκαθιστούν μέσα μας την αρμονία και την ενότητα.»
