Ένα κτήριο κόσμημα στον παραλιακό δρόμο της πρωτεύουσας της Σάμου, φιλοξενεί τη Δημόσια Κεντρική Ιστορική Βιβλιοθήκη Σάμου, που έχει χαρακτηριστεί ως «ιστορική». Για κάποιους αδιάφορη, για άλλους πηγή γνώσης, πληροφόρησης αλλά και πολιτιστικός και πνευματικός πυρήνας του νησιού. Η Βιβλιοθήκη υπήρχε από το 1847 μέσα στο Πυθαγόρειο Γυμνάσιο και συστάθηκε ως ανεξάρτητος οργανισμός το 1881. Στεγάζεται στο αρχοντικό του πλούσιου ξυλέμπορου Μιλτιάδη Γεωργίου (χτισμένο το 1893 – 1895). Η Βιβλιοθήκη εγκαταστάθηκε σ’αυτό το οίκημα το 1952, αφού στο μεταξύ είχε χρησιμοποιηθεί από δημόσιους φορείς. Στον αύλειο χώρο της βρίσκεται και το άγαλμα του Μιλτιάδη Γεωργίου.
Καλύπτει ένα ευρύ φάσμα προτιμήσεων, ενώ υπάρχει η δυνατότητα δανεισμού από τους χρήστες της βιβλιοθήκης. Σπάνια βιβλία, χειρόγραφα, συλλογές, εφημερίδες, περιοδικά, λογοτεχνία κάθε ηλικίας, αλλά και οπτικοακουστικό υλικό. Ξεχωριστή γωνιά αποτελεί το παιδικό τμήμα για νήπια και τα παιδιά έως 12 ετών, στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο του ισογείου. Σημαντική η υποστήριξη Ατόμων Με Ειδικές Ανάγκες, καθώς διαθέτει Η/Υ με ειδικά προγράμματα για ανάπηρους με μερικά ή ολικά προβλήματα όρασης, οθόνη αφής braille, εκτυπωτή braille, Η/Υ με ειδικό εξοπλισμό για ανάπηρους με μερικά ή ολικά προβλήματα κίνησης. Από το 2000, Πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου είναι ο κ. Γιώργος Αγγελινάρας. Επί των ημερών του αναβαθμίστηκε σε μεγάλο βαθμό η Δημόσια Βιβλιοθήκη Σάμου.
Για την πορεία της Δημόσιας Κεντρικής Ιστορικής Βιβλιοθήκης Σάμου, ο διευθυντής της κ. Μανώλης Πυργιώτης απαντά σε ερωτήσεις του SamosToday.gr.
Ποιο είναι το πιο παλιό βιβλίο ή σύγγραμμα ή ιδιαίτερο βιβλίο, που υπάρχει στη Δημόσια Κεντρική Ιστορική Βιβλιοθήκη Σάμου;
Διαβάζαμε στη Σάμο πολύ, ιδιαίτερα σε εποχές που τα βιβλία ήταν πολύ λίγα. Έχουν διασωθεί βιβλία τυπωμένα εδώ και περίπου 500 έτη. Είναι σπάνια και δίνουν ιδιαίτερη αξία στη Βιβλιοθήκη.
Το παλαιότερο είναι του 16ου αι., ένα βιβλίο με έργα του Λουκιανού σε αρχαία ελληνικά και λατινικά. Ένα άλλο ιδιαίτερο λεύκωμα περιέχει σκίτσα με τα πρόσωπα της Γαλλικής Επανάστασης και τους Γάλλους αριστοκράτες με χειρόγραφες υπογραφές. Ένα άλλο βιβλίο είναι στα τουρκικά αλλά γραμμένο με ελληνικά γράμματα, «καραμανλίδικο» όπως λέγεται. Ένα «φυτολόγιο» του 19ου αι. με αποξηραμένα φυτά ενός κομπογιανίτη γιατρού με χαρτάκια για ποιες αρρώστιες θεραπεύουν.
Προσωπικά κάθε πρωί διαβάζω ένα κείμενο του Σουρρή ή του Μονταίν, και λίγο πριν φύγω κάτι από τα καινούργια βιβλία, και τελευταία ένα από τα παραμύθια της Κούλας Καραμηνά ή από τα διηγήματα της χορωδίας Ηδύλη
Ο καθένας, για διαφορετικούς λόγους αξιολογεί ως σημαντικό ένα βιβλίο. Για πολλούς, το αγαπημένο τους είναι απλά το πρώτο βιβλίο που δανείστηκαν από τη βιβλιοθήκη.
Πόσο σημαντική είναι η σημασία της ανοιχτής πρόσβασης στην πληροφόρηση στο παγκόσμιο ψηφιακό περιβάλλον και κατά πόσο μπορούν οι βιβλιοθήκες να βοηθήσουν σε αυτό;
Είναι αυτονόητη η απάντηση. Θα σας πω ένα παράδειγμα με ένα project που υλοποιούμε σε συνεργασία με τον Δήμο Αν. Σάμου και αναμένουμε εντός του Σεπτεμβρίου να παραδοθεί:
Θα ανεβάσουμε ψηφιακά στο διαδίκτυο σαμιακές εφημερίδες από το 1950 ως σήμερα. Έτσι καθένας θα βρίσκει ευκολότερα πληροφορίες για πρόσωπα ή καταστάσεις που συνέβησαν τα τελευταία 70 έτη στη Σάμο όπως περιγράφονται στον τοπικό τύπο.
Το μοντέλο που έχετε υιοθετήσει στη Δημόσια Κεντρική Ιστορική Βιβλιοθήκη Σάμου βασίζεται σε κάποιο γενικό τρόπο διαχείρισης ή έχετε πάρει έμπνευση από κάποια συγκεκριμένη βιβλιοθήκη;
Ακολουθούμε τις ελληνικές και διεθνείς οδηγίες οργάνωσης και λειτουργίας βιβλιοθηκών και μάλιστα συμμετέχουμε στην συμπλήρωση και διαμόφωσή τους. Παίρνουμε μέρος σε διεθνείς συνεργασίες και έχουμε συνεχή επαφή με συναδέλφους και βιβλιοθήκες στο εξωτερικό, στη Γαλλία, την Νορβηγία, την Δανία, Σλοβενία, ΗΠΑ, Αυστραλία, ακόμη και Κίνα (με δυσκολία λόγω του διαδικτυακού «σινικού τείχους»).
Άπειρες οι επισκέψεις και οι συμμετοχές σε συνέδρια και έχουμε διοργανώσει διεθνή συνέδρια βιβλιοθηκονομίας στη Σάμο. Το συμπέρασμα: το σημαντικότερο σε μια βιβλιοθήκη είναι να έχει οργανώσει τις συλλογές της και να έχει πάντα την πόρτα της ανοιχτή υποστηρίζοντας κάθε επισκέπτη, αναγνώστη ή ερευνητή. Εκεί θέλουμε να ρίξουμε το βάρος: στην οργάνωση της συλλογής, έχουμε μείνει πίσω, και να είμαστε περισσότερο χρόνο ανοιχτά το 24ωρο.
Έχετε σκοπό να λειτουργήσει πάλι η Κινητή Βιβλιοθήκη, ώστε να έχουν πρόσβαση και τα πιο απομακρυσμένα χωριά της Σάμου;
Μιλάμε για το βιβλιοαυτοκίνητο, ένα μεγάλο λεωφορείο γεμάτο βιβλία, περίπου 1.200, και άλλο οπτκοακουστικό υλικό. Είναι πολύ εντυπωσιακό όταν το αυτοκίνητο αυτό εισέρχεται στην πλατεία ενός χωριού ή στην αυλή ενός σχολείου. Πέρα από τον εντυπωσιασμό όμως, ας προσπαθήσουμε να είμαστε αποτελεσματικοί.
Τα χωριά μας δεν είναι τόσο απομονωμένα, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να διευκολύνουμε την πρόσβασή τους στο βιβλίο. Μιλώντας ρεαλιστικά, η κίνηση του βιβλιοαυτοκινήτου απαιτεί ένα κονδύλι περίπου 30.000€ το χρόνο και οδηγό με δίπλωμα Δ’ επαγγελματικό. Είμαστε πολύ προσεκτικοί πώς αξιοποιούμε το δημόσιο χρήμα. Αντί για το εντυπωσιακό όχημα που μερικές φορές δυσκολεύεται να προσεγγίσει την πλατεία ενός χωριού ή την αυλή ενός σχολείου, προτιμούμε πιο ευέλικτες και πιο αποτελεσματικές λύσεις. Σε κάθε περίπτωση οι ειδικές ομάδες είναι προτεραιότητα: παιδιά, ηλικιωμένοι, ανάπηροι κλπ.
Τι θα λέγατε να οργανώσουμε καλά τον κατάλογο και μέσα από το διαδίκτυο ή το κινητό να μπορεί κάποιος να ζητήσει ένα βιβλίο και να το στέλναμε στο χωριό του με κούριερ ή με το ΚΤΕΛ με κόστος της βιβλιοθήκης; Ή, σε συνεργασία με τοπικό σύλλογο να φτιάξουμε ένα δανειστικό κέντρο στο χωριό με 500-800 βιβλία και να τα ανανεώνουμε κάθε 4 μήνες; Ή, να οργανώσουμε τόσο καλά το κεντρικό κτήριο στο Βαθύ, ώστε κάποιος να σκεφτεί ότι αξίζει να μετακινηθεί από το χωριό του για να επιλέξει ανάμεσα σε 60.000 βιβλία, παρά να περιμένει ένα λεωφορείο με 1.200 βιβλία; Πολύ πιο φτηνά, πολύ πιο αποτελεσματικά, κι ας μην έχουμε τη χαρά μιας καλής σέλφι με το βιβλιοαυτοκίνητο σε μαγικά τοπία της Σάμου.
Για την Ικαρία ειδικά, πολύ θα θέλαμε μια συνεργασία με τον Δήμο για να κινήσουμε εκεί το βιβλιοαυτοκίνητο.
Υπήρξε ανταπόκριση του κόσμου στη βιβλιοστάση που δημιουργήθηκε έξω από τον χώρο της βιβλιοθήκης;
Υπήρξε εξαιρετικά μεγάλη η ανταπόκριση. Ελληνικά βιβλία που αφήνονταν «έκαναν» φτερά» μέσα σε 20 λεπτά, και τα ξενόγλωσα μέσα σε 2-3 ημέρες. Η ίδια η Βιβλιοθήκη βοηθήθηκε σημαντικά, καθώς εντάξαμε στη συλλογή μας πάνω από 3.000 νέα ξενόγλωσσα βιβλία. Θυμάμαι, όταν εισηγηθήκαμε το 2012 την λειτουργία της, υπήρχε μεγάλος προβληματισμός σχετικά με το ρόλο της, την ακεραιότητά της κλπ. Είχαμε μελετήσει πολύ καλά το project “Free Little Libraries”, αλλά εφαρμόσαμε κάτι διαφορετικό, που θεσμικά δεν ήταν ανταλλακτική βιβλιοθήκη. Από την πρώτη στιγμή αγαπήθηκε.
Δυστυχώς η Βιβλιοστάση πληγώθηκε από το τσουνάμι και προβληματιζόμαστε αν θα το επισκευάσουμε ή αν θα προχωρήσουμε σε μιά άλλη καλύτερη μορφή και να εντάξουμε υπηρεσίες ανέπαφου δανεισμού με την χρήση ενός αυτοματοποιημένου συστήματος με «έξυπνα» ράφια που να λειτουργεί 24 ώρες.
Ο σεισμός της 30ής Οκτωβρίου δημιούργησε προβλήματα; Και κατά πόσο αυτά έχουν ξεπεραστεί;
Ελάχιστα προβλήματα, κυρίως το τσουνάμι κατέστρεψε τις μοκέτες, δύο υπολογιστές και δυστυχώς 2 σκληρούς δίσκους με ψηφιοποιημένα βιβλία. Ευκαιρία, πάντως, να βάψουμε εσωτερικά το κτήριο και να ανακαινίσουμε την τουαλέτα, ώστε να είναι λειτουργική για το κοινό.
Υπήρξε κάποια συνάντηση με θέμα το πλαίσιο λειτουργίας των δημόσιων βιβλιοθηκών, με αρμόδιο από το Υπουργείο Παιδείας όπως είχε γίνει παλαιότερα; Πιστεύετε πως με τη βοήθεια της πολιτείας μπορούν να μπουν στέρεες βάσεις για την ενίσχυση των δημόσιων βιβλιοθηκών και την ομαλή λειτουργία τους;
Σε μόνιμη βάση υπάρχει επικοινωνία με το Υπουργείο και η συνεργασία είναι εξαιρετική. Παλαιότερα ήμουν κι εγώ ένας από αυτούς τους αρμόδιους του Υπουργείου που αναφέρετε.
Οι βιβλιοθήκες είμαστε ανεξάρτητοι οργανισμοί. Αυτό μας κάνει ταυτόχρονα και αδύναμους σε πολλά θέματα, αλλά και εξαιρετικά ικανούς να διαχειριστούμε πολλές καταστάσεις. Ασφαλώς χρειαζόμαστε περισσότερες δυνάμεις, καθώς ελάχιστα άτομα χειριζόμαστε ταυτόχρονα οικονομικά θέματα, βιβλιοθηκονομικά, επιστημονικά, μέχρι σχεδιασμό βιβλιοστασίων, καθαριότητα και κόψιμο χόρτων. Μία λύση είναι περισσότερες προσλήψεις. Μία άλλη πρότασή μας, όπως παρουσιάστηκε σε διεθνές συνέδριο, είναι επαγγελματικές συνεργασίες με βιβλιοθηκονόμους ή εταιρείες που θα μπορούσαν να συσταθούν από βιβλιοθηκονόμους, ώστε να έχουμε πλήρεις βιβλιοθηκονομικές υπηρεσίες και να έχουν εργασία οι απόφοιτοι των σχολών.
Πάντως, αν κάτι δεν αλλάξει, σε λίγα χρόνια με την συνταξιοδότησή μας, η βιβλιοθήκη θα εισέλθει σε ένα κύκλο έλλειψης προσωπικού, όπως πολλές φορές έχει ξαναγίνει στο παρελθόν.
Τα τελευταία χρόνια, ο χώρος μέσα και έξω της βιβλιοθήκης, διατίθεται και για κάποιες επιλεγμένες εκδηλώσεις. Κατά πόσο πιστεύετε βοήθησε αυτό, ώστε να γνωρίσει ο κόσμος τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σάμου;
Θέλουμε ο κόσμος να χαίρεται με την βιβλιοθήκη. Διαθέτουμε τους χώρους και τον εξοπλισμό της βιβλιοθήκης σε όποιον τον ζητήσει, αλλά να σας πω την αλήθεια, δεν τρελαινόμαστε για εκδηλώσεις. Θεωρούμε την οργάνωση της βιβλιοθήκης το Α και το Ω και εκεί έχουμε ρίξει όλο το βάρος των προσπαθειών μας, παρά στο χειροκρότημα με το τέλος μιας εκδήλωσης. Επίσης μας ενδιαφέρει πολύ η συντήρηση των παλαιών βιβλίων που έχει καθυστερήσει, αλλά και η έκδοση βιβλίων με θέματα σχετικά με την Σάμο.
Δύο είναι τα βασικά σημεία που εστιάζουμε: Πρώτον, να μπορεί να βρει κάποιος κάτι που αναζητά, μια πληροφορία, τη γνώση, την χαρά της ανάγνωσης. Δεύτερον, ακόμη κι αν κάποιος δεν χρησιμοποιεί τη βιβλιοθήκη, ακόμη κι αν απλά περνά έξω από την είσοδο και ρίχνει μόνο μια κλεφτή ματιά, θέλουμε να νιώθει περηφάνια που έχει στον πόλη του, στο νησί του έναν τέτοιο σημαντικό οργανισμό. Η συλλογική υπερηφάνεια για την ύπαρξη ενός θεσμού, που απαιτεί χρήματα και κόπο για να συντηρείται και να υπάρχει, είναι από μόνη της ένας λόγος να εργαζόμαστε πιο αποτελεσματικά και συνεχώς να βελτιώνουμε τις υπηρεσίες μας. Είναι το πραγματικό χειροκρότημα.
Επιμέλεια συνέντευξης Ελένη Χατζηγεωργίου
