Στο ρου της Ιστορίας, υπάρχουν λίγες στιγμές τόσο κομβικές όσο η 6η Αυγούστου του 1824. Κομβικές όχι μόνον επειδή η έκβασή τους ήταν καθοριστική, ούτε μόνον επειδή σηματοδότησαν άνισους, αλλά και σπουδαίους, ηρωικούς αγώνες. Είναι κομβικές και επειδή, επιστημονικά υποχρεώνουν τους ιστορικούς να συγκλίνουν στην άποψη ότι τα πρόσωπα είναι, για την εξέλιξη των γεγονότων, εξίσου σημαντικά με τις τάσεις και τις συγκυρίες κάθε εποχής.
Η Ναυμαχία της Μυκάλης, έφερε την απελευθέρωση της Σάμου μας. Αλλά συγχρόνως έστειλε και το μήνυμα της δίψας και της αποφασιστικότητας για την ανεξαρτησία από τον οθωμανικό ζυγό, παντού στον ελληνικό και ευρωπαϊκό κόσμο της εποχής. Και είναι ένα ιστορικό γεγονός με ονοματεπώνυμο. Λυκούργος Λογοθέτης. Ήταν η εμπνευσμένη και οραματική μορφή του, εκείνη που κατάφερε και έγινε ο κρίσιμος συνδετικός κρίκος λαού, κλήρου, όλων. Εκείνη που νίκησε τον προαιώνιο εχθρό των Ελλήνων. Τη διχόνοια.
Ο λόγος του Λογοθέτη, ήταν πύρινος και εμψυχωτικός. Αλλά, ακόμη περισσότερο μίλησε με τις γενναίες, σοφές και μεγαλόψυχες πράξεις του. Μ’ αυτά τα εφόδια πέτυχε και έβαλε στο περιθώριο μικροσυμφέροντα και ανούσιες διαφωνίες, ένωσε αντιτιθέμενες φατρίες, εντύπωσε, με σαφήνεια αλλά και αποτελεσματικότητα εν τέλει, στο νου των συμπατριωτών του, τον πραγματικό στόχο και τον μοναδικό τρόπο με τον οποίο θα τον επιτύγχαναν. Που δεν ήταν άλλος από το “ενωμένοι απέναντι στον κοινό εχθρό, για την ελευθερία”.
Το “ενωμένοι” είναι, λοιπόν, η λέξη-κλειδί αυτής της επετείου που κοντεύει πλέον τα 200 χρόνια. Η ξεχωριστή προσωπικότητα εκείνου του γνήσιου ευπατρίδη, το κατάφερε. Αλλά στα χρόνια που ήλθαν, αυτό το -μονίμως- ζητούμενο, πολλές φορές δεν έγινε εφικτό. Τα διδάγματα, ωστόσο, από τη Ναυμαχία της Μυκάλης δεν είναι προορισμένα για τις σελίδες των βιβλίων. Είναι προορισμένα για το μυαλό και την καρδιά μας.
Διότι, δυστυχώς, η πατρίδα μας και, πολύ περισσότερο τα ακριτικά νησιά μας, δεν έχουν πάψει σχεδόν ποτέ -και πολύ περισσότερο στις μέρες μας- να βρίσκονται απέναντι σε σημαντικές και πολύ σοβαρές προκλήσεις. Ως Σάμος, ως Βορειοανατολικό Αιγαίο γενικότερα, γνωρίσαμε καλύτερα και πιο επώδυνα απ’ όλους τι σημαίνει, για παράδειγμα, προσφυγική/μεταναστευτική, αλλά και οικονομική κρίση. Και οι απειλές της ευέξαπτης πολιτικής ηγεσίας της γείτονος χώρας, απ’ την οποία η Σάμος απέχει 1.200 μέτρα, είναι καθημερινές και κλιμακούμενες.
Όλα αυτά εξελίσσονται σ’ ένα πλαίσιο αστάθειας που η Ευρώπη έχει πάρα πολλά χρόνια να γνωρίσει. Με ενεργό, επεκτατικό πόλεμο στα βόρεια σύνορά της. Με την οικονομία και τους πολίτες να πλήττονται βαριά από τον πληθωρισμό, την ακρίβεια και την ενεργειακή κρίση. Με γεωπολιτικούς γίγαντες να κονταροχτυπιούνται σε διάφορα πεδία, με κάθε αφορμή. Και με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ως τώρα, κατώτερη των περιστάσεων.
Με άλλα λόγια, όσο απαραίτητη ήταν πριν από σχεδόν 200 χρόνια η ομόνοια και η ομοψυχία προκειμένου να επιτευχθεί ένας τόσο μεγάλος και δύσκολος στόχος όπως αυτός που πέτυχε η Ναυμαχία της Μυκάλης, άλλο τόσο είναι και σήμερα. Μικροπολιτικές και “στενά συμφέροντα” δεν έχουν θέση στην ιστορική πραγματικότητα που βιώνουμε σήμερα όχι μόνον εμείς, ως ακρίτες της Ελλάδας και της Ευρώπης, αλλά ολόκληρη η πατρίδα μας.
Είναι καιρός να σταθούμε αντάξιοι της κληρονομιάς του Λυκούργου Λογοθέτη και του κάθε “Λυκούργου Λογοθέτη” που, στη ζωή του, έβαλε τον τόπο του και το καλό του λαού του, πάνω από τον εαυτό του. Είναι καιρός να παλέψουμε έμπρακτα και με ουσιαστικό τρόπο για την ενότητα και τη σύμπνοια. Αυτά ήταν τότε, πίσω στο 1824, αυτά είναι και σήμερα, τα μεγάλα μας εφόδια απέναντι σε δυνάμεις πολύ ισχυρότερες από εμάς.
Διότι στην ιστορία του ελληνισμού, ποτέ δεν ήταν αξεπέραστο εμπόδιο το μέγεθος της όποιας απειλής. Η ελληνική ψυχή, που τόσο εύγλωττα εκφράζει η εποποιία της Ναυμαχίας της Μυκάλης, πάντοτε έβαλε στα στήθη της μπροστά με θάρρος και αυταπάρνηση. Όσο τρανός κι αν ήταν ο αντίπαλος. Το λίγοι εναντίον πολλών δεν ήταν ποτέ το πρόβλημα για τους Έλληνες. Το ένας εναντίον του άλλου ήταν.
Όμως οι εποχές είναι δύσκολες και κρίσιμες. Και δεν επιτρέπουν στα μικρά να κρύβουν τα μεγάλα. Είναι ώρα να παραμερίσουμε διαφωνίες και να βρούμε κοινά σημεία αναφοράς για μια συντονισμένη και κοινή προσπάθεια για το αύριο. Και η Ναυμαχία της Μυκάλης αποτελεί την καλύτερη αφορμή γι’ αυτό.
Ο εφετινός εορτασμός, που επιμελήθηκε άρτια ο Δήμος Ανατολικής Σάμου, ξεχωρίζει και για κάτι ακόμη: Με τη χρήση υψηλής τεχνολογίας, μεταφέρει την ιστορία της Ναυμαχίας σε τρισδιάστατη απεικόνιση, με τη μέθοδο 3D projection mapping πάνω σε πλοίο. Είναι μια καινοτομία που πρέπει να αποτελέσει σημείο αναφοράς για τη διάδοση -και στο μέλλον- του μεγάλου ιστορικού και πολιτιστικού αποθετηρίου του νησιού μας, με το πλούσιο παρελθόν και τα μοναδικά μνημεία και τοπόσημά του.
Μιχάλης Αγγελόπουλος
